MATERI BAHSA JAWA "PAWARTOS"

Pawartos inggih menika palaporan nengingi kadadosan arupi paparan fakta saha data ngengingi kadadosan kasebat. Unsur fakta ingkang wonten ing palaporan inggih menika 5W+1H, inggih menika Who(sinten), What(menapa), When (kapan), Where(wonten pundi), Why (kenging menapa), lan How (kadospundi). Tegesipun inggih menika sinten ingkang tumindak, menapa ingkang dipuntindakaken, wonten pundi papanipun, kenging menapa saged tumindak, kados menika, saha kadospundi caranipun.

            Wonten pinten-pinten jinis pawartos inggih menika Pawartos Langsung(straight news), Pawartos Mendalam(depth news), Pawartos Opini(opini news) saha Pawartos photo. Struktur panyeratan pawartos menika awujud irah-irahan (head), baris tengah (dateline), teras pawartos (lead) saha wos pawartos (body). Prinsip panyeratanipun menika nengenaken fakta ingkang wigati piyambak, antawisipun fakta saha opini boten dipuncampur saha seimbang. Wosing pawartos menika minangka faktaning saking kadadosan ingkang saged dipunsade wosipun, inggih menika aktual, faktual, wigati, saha narik kawigaten.

            Pawartos minangka kadadosan ingkang dipunwartakaken. Pawartos menika saged arupi lesan utawi tulisan. Lesann ateges pawartos menika saged dipunwartakaken dening tiyang sanes kangge pamiyarsa lumantar swara. Lesan adatipun dipungiyaraken lumantar radio, TV utawi dipun waos lugas. Seratan pawartos menika limrahipun kapacak wonten ing kalawarti. Perangan ingkang nemtokaken bobot biji pawarta inggih menika :

1.      Aktualitas

2.      Sesambetan kaliyan papan kedadosan

3.      Sesambetan kaliyan unsur-unsur ingkang katut ing saklebetipun kedadosan

4.      Sesambetan kaliyan pedamelan pamaos/pamiyarsa

Tansaya kathah ginanipun pawartos menika tumrap tiyang sanes, sansaya mundhak inggil biji pawartos menika. Para pamiyarsa ingkang kulina mirengaken pawartos Jawa mesthinipun saged nambah pamanggih saha seserepan tumrap basa, budaya saha sastra jawa.

Ingkang perlu dipungatosaken nalika mirengaken pawartos utawi informasi inggih menika :

1.      Mangertosi kanthi vetha perkawis ingkang dipunaturaken

2.      Mbedakaken informasi ingkang wigati saha ingkang boten wigati

3.      Nyathet informasi ingkang leres saha permati

Sakbibaripunpara pamiarsa mirengaken pawartos dipunajab para pamiarsa saged ndamel dudutan saking pawartos ingkang dipunsemak, dudutanipun inggih menika rumusan cekak saking kalih utawi langkung perkawis ingkang dipunrembag. Mendhet dudutanipun pawartos tegesipun naggepi wos ingkang wonten ing pawartos. Nalika maringi panyaruh saged ngaturaken pamanggih sarujuk utawi boten sarujuk dhumateng pawartos ingkang nembe dipunmirengaken.

Perkawis ingkang kedah dipungatosaken nalika maringi panyaruhipun inggih menika :

1.      Panyuruhipun menika sak mesthinipun dipunaturaken kanthi cekak aos, pdhat saha dipunronce kanthi sae.

2.      Perkawis utawi bab ingkang dipunparingi panyaruhipun kedah cetha

3.      Tembung-tembung saha ukara ingkang dipunginakaken kedah gampil dipunngertosi utawi dipunpahami

4.      Panyaruhipun menika kedah dipunparingi lelandesan ingkang logis, saged ugi dipuntambahi fakta saha bukti-bukti ingkang relevan(nggadahi sesambetan).

Paring pawartos menika kedah evaluastif saha obyektif. Evaluatif tegesipun paring pambiji, obyektif tegesipun pawartos ingkang dipuntampi kanthi sakwontenipun.

Ingkang kedah dipungatosaken nalika maos pawartos, inggih menika :

1.      Pocapan (Lafal)

Nggatosaken vokal, konsonan

2.      Lagu Ukara

Inggih punika gegayutan kaliyan andhap inggiling swara/nada

3.      Kawijangan Pocapan

Inggih Punika gampang dipunmirengake saha leres tumraping pangagem basa

4.      Pandelenging Netra

Sasaged-saged tajem mawas prabawa, kanthi pandulu jejeg.

5.      Solah Bawa Maos

Kaudiya ingkang santun miwah leres

TULADHANIPUN PAWARTOS

Udan Angin, Puluhan Wit Ambruk

Diposkan oleh Sendra Tari di (10/1/2017)20.41

Jawah dipunmaweni angin kencang ingkang nempuh hampir sedaya kabupaten/ kitha ing DIY ngakibataken macem-macem bencana, ing antawisipun yaiku wit ambruk ingkang kathah kedadosan ing kabupaten sleman, dina kamis sonten (5/1/2017).

Kepala posko lapangan ing balai dhusun sumberadi, kecamatan mlati, Mayor Infantri Yacobus Totok Artono ngginemaken menawi dampak saking jawah angin kesebat yaiku 67 wit ambruk, 78 griya terdampak, 4 titik jaringan PLN risak, uga fasilitas umum wujud gedung PAUD uga MTS kembrukan wit.

"Griya ingkang risak yaiku 45 omah ing kecamatan mlati uga 22 unit ing kecamatan seyegan," ture Totok, jemuwah (6/1/2017).

Kedadosan kesebat kedadean ing sonten dinten menjelang dalu, mila upaya ingkang saget  piyambakipun tumindakake yaiku kaliyan numindakake pendataan lapangan.

Salajengipun, saking rapat kewates kaliyan BPBD DIY kersaa MUSPIKA Kecamatan, diputusaken pengerahan relawan datheng lapangan dipunwontenaken ket jemuwah (6/1/2017) enjang ngantos sonten.

"Akhiripun, dinten niki (jemuwah) makempal 291 relawan saking kecamatan mlati. Tindakan ingkang dipuntumindakake skala prioritas enten ing griya warga ingkang terdampak lajeng uga akses radin ingkang ketutup wit," ngendikan Totok.

Ngantos jemuwah siyang, Totok nyabaraken menawi mboten enten laporan korban jiwa inggil kedadosan kesebat. Saleresipun, jawah angin ingkang ngakibataken wit ambruk kedadosan saben taun.

Pihake pun sampun numindakake upaya antisipasi kanthi sacara rutin numindakake sosialisasi datheng dhusun-dhusun mawi numindakake pemangkasan wit ingkang dipunanggep rawan.

"Kendalane nalika saking warga enten ingkang kewratan menawi wit dipangkas. Alasanne punika sumber pamanahan ekonomi piyambake sedaya, tuladhanipun wit mlinjo ingkang dipunginakaken konjuk pamanahan keluarga," bacute.

Sewentara punika, Manager Pusat Pengendali Operasi Penanggulangan Bencana (Pusdalops) BPBD DIY, Danang Samsurizal mertelakaken menawi dampak jawah angin ing DIY paling kathah wonten ing kabupaten sleman ingkang kedhawah ing 28 titik, kitha Yogyakarta ing 5 titik, Kabupaten Bantul Ing 1 titik, Kabupaten Gunungkidul ing 4 titik, lan Kabupaten Kulonprogo 2 titik.

"Konjuk wilayah kitha Yogyakarta, kabupaten bantul, kabupaten kulonprogo uga kabupaten gunungkidul lajeng dipuntangani saking BPBD sapanggen,"pajaripun.

Miturut data sementara ingkang katampi pihake, kecatet konjuk ing kitha Yogyakarta yakni ing Gondokusuman, Jetis, uga Tegalrejo masing-masing ngalami wit ambruk uga kabel pln ingkang pedot.

Salajengipun ing Kabupaten Bantul yakni ing piyungan Bantul, wit ambruk ngembruki kalih griya warga. Sewentara ing Kabupaten Gunungkidul persis e ing Playen ugi ngalami wit ambruk.

Ing dina punika jawah dipunmaweni angin kencang wangsul nempuh sakunjukan wilayah sleman, senin (9/1/2017) siyang. Sawilangan wit ambruk dipuntempuh angin. Setunggal dipunantawisipun kedadosan ing dusun bangunrejo tridadi sleman. Warga sekitar, kurniawan (32) ngendikakaken sekedhikipun enten gangsal wit sengon ukuran saweg ambruk.

"Enten gangsal wit, kalih ngengingi atap griya uga setunggal ngengingi kandang,"turene.
Kala niki sawilangan warga gotong-royong konjuk ngevakuasi pamitan kesebat.

ANALISIS :

A.    5W+1H

1.      What (Menapa)

 Enten Wit Ambruk lan Omah Risak

2.      When (Kapan)

 Dinten Kamis sonten tanggal 5 Januari Warsa 2017

3.      Where (Wonten Pundi)

 Ing DIY / Kita Yogyakarta

4.      Who (Sinten)

 Warga Yogyakarta (khususipun warga sleman)

5.      Why (Kenging Menapa)

 Amargi wonten udan lan angin gede

6.      How (Kados Pundi)

 Jawah dipunmaweni angin kencang ingkang nempuh hampir sedaya kabupaten/ kitha ing DIY wit ambruk lan omah risak, enten 291 relawan saking kecamatan mlati ingkang ajeng paring pambiyantu dening warga ingkah kasusahan amargi kedadean iku. Tindakan ingkang dipuntumindakake skala prioritas enten ing griya warga ingkang terdampak lajeng uga akses radin ingkang ketutup wit. Ngantos dinten Jumat 6 Januari 2017, boten enten laporan korban jiwa.

B.     Informasi Ingkang Wigantos

1.      Ing Yogyakarta, Dinten kamis tanggal 5/1/2017 wonten udan gede, lan ngakibatke puluhan wit ambruk lan omah risak. Ngantos tanggal 6/1/2017 boten enten laporan korban jiwa.

2.      Enten 291 relawan saking kecamatan mlati ingkang ajeng paring pambiyantu dening warga inhkang kasusahan amargi kedadean iku.Tindakan ingkang dipuntumindakake skala prioritas enten ing griya warga ingkang terdampak lajeng uga akses radin ingkang ketutup wit.

3.      Kepala posko lapangan ing balai dhusun sumberadi, kecamatan mlati, Mayor Infantri Yacobus Totok Artono ngginemaken menawi dampak saking jawah angin kesebat yaiku 67 wit ambruk, 78 griya terdampak, 4 titik jaringan PLN risak, uga fasilitas umum wujud gedung PAUD uga MTS kembrukan wit, lan 45 omah risak. Ing kecamatan Seyegan enten 22 omah risak.

4.      Miturut data sementara ingkang katampi pihake, kecatet konjuk ing kitha Yogyakarta yakni ing Gondokusuman, Jetis, uga Tegalrejo masing-masing ngalami wit ambruk uga kabel pln ingkang pedot.

5.       Salajengipun ing Kabupaten Bantul yakni ing piyungan Bantul, wit ambruk ngembruki kalih griya warga. Sewentara ing Kabupaten Gunungkidul persis e ing Playen ugi ngalami wit ambruk.

C.    INFORMASI INGKANG LERES SAHA PREMATI

1.      "Griya ingkang risak yaiku 45 omah ing kecamatan mlati uga 22 unit ing kecamatan seyegan," ture Totok, jemuwah (6/1/2017).

2.      "Akhiripun, dinten niki (jemuwah) makempal 291 relawan saking kecamatan mlati. Tindakan ingkang dipuntumindakake skala prioritas enten ing griya warga ingkang terdampak lajeng uga akses radin ingkang ketutup wit," ngendikan Totok.

3.      "Kendalane nalika saking warga enten ingkang kewratan menawi wit dipangkas. Alasanne punika sumber pamanahan ekonomi piyambake sedaya, tuladhanipun wit mlinjo ingkang dipunginakaken konjuk pamanahan keluarga," bacute.

4.      "Konjuk wilayah kitha Yogyakarta, kabupaten bantul, kabupaten kulonprogo uga kabupaten gunungkidul lajeng dipuntangani saking BPBD sapanggen,"pajaripun.

5.      "Enten gangsal wit, kalih ngengingi atap griya uga setunggal ngengingi kandang,"turene.

SUMBER : LKS BAHASA JAWA KELAS XI SEMESTER 2